Op woensdag 12 september 2012 promoveerde Jeroen Lutters met het proefschrift ’In de schaduw van het kunstwerk’ met als ondertitel Art-Based learning in de praktijk. Hij is lector Didaktiek en inhoud van de kunstvakken aan de hogeschool Windesheim. Jeroen heeft een hele bijzondere manier van leren ontwikkeld. Leren op basis van kunst. Kunst is breed op te vatten: fotografie, schilderkunst, film en literatuur. In essentie komt zijn aanpak erop neer dat je voor jezelf een (leer)vraag stelt en vervolgens om je heen kijkt en kunstwerken in je opneemt. Bijvoorbeeld een vraag als ‘Hoe kan ik als agent me sterker opstellen bij uitgaansgeweld?”. Met deze vraag in het achterhoofd lees je een boek of kijk je naar een film. Dat zou de klassieker ‘Rebel without a cause’ (Nicholas Ray, 1955) kunnen zijn met James Dean in de hoofdrol. Hoe kan nu zo’n film, die in directe zin niets te maken heeft met je leervraag, iets toevoegen?
Unknown thoughts
Jeroen Lutters laat zien dat er ‘unknown thoughts’ bij je kunnen opkomen als je de film met een open mind bekijkt, de leervraag in je achterhoofd. Unknown thoughts komen uit het onbewuste en zou je kunnen vertalen als ‘het nog niet gedachte weten’. Ideeën, emoties en associaties die je in je draagt, zoals altijd wel boven kunnen komen bij verhalen van anderen of films waar je naar kijkt. ‘Rebel without a cause’ kan mogelijke werelden bij je openen. In deze film zou dat misschien kunnen zijn dat James Dean uitgedaagd wordt tot een levensgevaarlijk spel dat hij oppakt om door zijn ‘gang’ niet als lafaard gezien te worden. Als kijker, politieagent die regelmatig met uitgaansgeweld geconfronteerd wordt, besef je je misschien dat jongeren die gewelddadig zijn dat ook aangezet zijn door de groep waar ze toe behoren. Het geweld is in feite niet tegen jou, de politie, gericht, maar is een vorm van bewijs van moedigheid voor de eigen groep. Deze gedachte maakt het wellicht makkelijker zelf bewust op te treden en de confrontatie niet persoonlijk op te vatten.
Medezeggenschap bij de politie op een andere manier
Er komt straks een nationaal politiekorps en als partner in medezeggenschap ook een centrale ondernemingsraad. Er is nu een COR in oprichting. De COR wil medezeggenschap anders aanpakken: niet alle neuzen naar de top en eindeloos vergaderen, maar medewerkers zelf stimuleren om in de eigen werksituatie de nodige invloed uit te oefenen. Dat is natuurlijk niet zo eenvoudig met 60.000 medewerkers.
Rijnlands denken
Bij het kiezen van een slimme aanpak om de medezeggenschap te versterken heeft de COR zich laten inspireren door het Rijnlands denken. Het is een filosofie van de menselijke maat, waarin vakmanschap, verbinding, vertrouwen en inspiratie hoog in het vaandel staan. Een organisatie is er niet alleen voor managers en aandeelhouders, aldus Rijnlanders, een organisatie is bedoeld om vakmensen hun werk zo te laten doen dat ze trots kunnen zijn en maatschappelijke meerwaarde kunnen leveren. Een organisatie bestaat uit veel meer dan een structuur, de zichtbare leiders en de (prestatie)doelstellingen. Vandaar dat de COR nu ook ‘ de hark voorbij’ wil. Een politieorganisatie waarin vakmensen goed politiewerk kunnen leveren en daarin ondersteund worden door leidinggevenden en behulpzame systemen, niet omgekeerd.
Veldproeven
De nieuwe nationale politie wil de COR dus ook niet vormgeven aan de onderhandeltafel met de landelijke korpschef. Dat kan veel beter in de praktijk gebeuren met een belangrijke vormgevingsrol voor de medewerkers zelf. Weliswaar zijn nu op papier de contouren voor de nieuwe politie geschetst in de vorm van robuuste basisteams. Of die schetsen ook zullen werken moet in de praktijk blijken. De COR heeft afgesproken met de politietop dat er in enkele teams, waaronder een stedelijk en een landelijk team, veldproeven gaan starten. Een spannend experiment waarin politievakmensen, leidinggevenden en ondersteuners samen mogelijkheden gaan uitproberen en zo met elkaar de kwaliteit van de uitkomst gaan bepalen!
Whole system in the room
Het experiment om ‘ de hark voorbij’ filosofie in de realiteit te ontwikkelen gaat beginnen met een grote conferentie waar iedereen in en om de teams erbij mag en kan zijn. De gedachte is immers dat we erop kunnen vertrouwen dat vakmensen met elkaar in verbinding tot veel inspiratie kunnen komen over hoe goed politiewerk eruit ziet. Er gaat nu al veel goed, maar het kan allemaal nog beter. De mensen uit de praktijk verkennen tijdens de conferentie hoe het beter kan en komen zo tot een hele lijst van initiatieven die ze waar willen maken. Als ‘the whole system in the room’ is, dan is er ook veel kennis en ervaring aanwezig. De COR gaat ook een eigen social community opzetten, een interactieve website waar iedereen uit het land eigen inbreng kan leveren én kan volgen wat de belevenissen, voortgang en resultaten zijn. Zo ontstaat er een enorme leercommunity! De ideeën die zo groeien kunnen door de mensen die het initiatief willen nemen, met steun van leidinggevenden, in de praktijk gerealiseerd worden. In de veldproeven, maar zeker ook erbuiten!
Actieonderzoek
Een belangrijk uitgangspunt van ‘ de hark voorbij’ is dat de realiteit niet op papier begint, maar in de praktijk. Het gaat er dan ook na de conferentie niet om dat de ideeën ‘conform plan’ gerealiseerd worden. Het idee is eerder de inspiratiebron, in de praktijk blijkt wat er werkelijk mogelijk is om te doen. Er is een wisselwerking tussen idee en daad, waarbij niet het plan (de hark…) voorop staat, maar het net zo belangrijk is wat mensen in de praktijk ervan waar kunnen en willen maken. Bij deze aanpak is er ook geen projectmanager die controleert of het ontwerp goed uitgevoerd wordt en de deadlines gehaald. Wel zijn er data voor de werkconferenties, behulpzame ‘denkplattegronden’ met uitgangspunten, veranderkundige procesbegeleiding en actieonderzoek naar de leerervaringen rond goed politiewerk. De actieonderzoekers lopen mee in de praktijk en observeren wat er gebeurt. Ze bespreken hun reflecties of inbreng terug aan de direct betrokkenen. Ons lectoraat gaat deze ondersteuning aan de COR bieden!
Eenheid van opvatting
De veldproeven kunnen een hele bijzondere ‘ oase’ worden binnen de politieorganisatie. Enkele plaatsen waar op een bijzondere wijze geëxperimenteerd wordt met de ‘hark voorbij’. De kern van de filosofie is dat op heel veel plaatsen een unieke werkelijkheid is die door politiële vakmensen zelf, samen met burgers, gemaakt wordt. In de veldproeven is er extra aandacht voor dit proces, maar in heel veel andere politieteams in Nederland zijn vakmensen ook druk aan de slag goed politiewerk te leveren. De veldproeven gaan niet ontwerpen hoe zij het straks moeten doen! Het zijn leerpraktijken waar men mogelijkheden gaat uitproberen. De COR en de korpschef en – via de Social Community – alle politiemensen die geïnteresseerd en betrokken zijn – gaan de proeven met bijzondere aandacht volgen. Door zo naar de operationele praktijk te gaan en erover te spreken kan er meer eenheid van opvatting groeien over waar het in politiewerk nu wezenlijk om gaat en hoe we dat het beste kunnen organiseren! Doen jullie allemaal mee?!
